1-7 Nisan Kanser Haftası
Kanseri Tanımak
Kanser, vücuttaki dokulardan birine ait hücrelerin iç ve dış etkenler sonucu, kendi doğası dışında bir değişime uğrayarak kontrolsüz olarak çoğalması ile meydana gelir.
Kanser hastalıkları, yaygınlığı günümüzde artış trendinde olmasına rağmen, erken teşhis metodlarının yaygınlaşması ve yeni tedavi modalitelerinin, ilaçların geliştirilmesi ile erken evrelerde hastalıktan kurtulma oranlarında artma, ileri evrelerde ise yaşam sürelerinde uzama sağlayabildiğimiz bir hastalık grubu haline gelmiştir. Bu bağlamda, bu önemli sağlık sorununa toplumun dikkatinin çekilmesi ve kansere yönelik bilincin arttırılması amacı ile 1-7 Nisan "Kanser Haftası" olarak belirlenmiş ve kanserle savaşa yönelik ilginin ve farkındalığın arttırılması hedeflenmiştir.
Kanseri daha iyi anlamak ve mücadele edebilmek için hayat tarzımız ile bütünleşmesi gereken bazı alışkanlıklar ve doğru sıralama ile sorulması gereken bazı sorular vardır:
Birinci soru; " Kanserden Nasıl korunabilirim? " olmalıdır.
İkinci soru ise; " Nasıl erken teşhis konulmasını sağlayabilirim? " yada " Hangi kanser türleri için erken teşhis ile kanserden kurtulma olasılığım artar?" ,
üçüncü soru ise; " Kansere yakalanırsam iyileşme olasılığım nedir? " olmalıdır.
Birinci soru: " Kanserden Nasıl korunabilirim? ":
Kanser, tıbbi magazin gündeminin başını çeken bir sağlık problemidir. Bu durum halkın bilgilendirilmesi açısından iyi gözükmekle birlikte maalesef tıbbi onkolog olmayan hekimlerin ya da hekim olmayan insanların yalnış bilgilendirmeleri nedeni ile bazı olumsuzluklara neden olmaktadır. Gündem yaratmak adına asıl kanser yapan nedenler atlanıp, beslenme gibi daha magazinsel konular ele alınarak bilgi kirliliği yaratılmaktadır. Daha doğru bilgi alabilmek için www.kanser.org (toplum için) sitesinden faydalanabilirsiniz. Başta sigara olmak üzere kanser yaptığı net kanıtlanmış ve sigara ile birlikte aşağıda sıraladığımız kanser nedenlerinin yüzde 90’ ını kapsayan etkenleri hayatımızdan çıkartmak birinci hedefimiz olmalıdır. Kadınlarda en sık karşılaştığımız kanser meme, en sık öldüren kanser ise akciğer kanseridir. Erkeklerde en sık karşulaştığımız kanser prostat, en sık öldüren kanser ise yine akciğer kanseridir.
Sigara, en çok öldüren kanser olan akciğer kanseri riskini arttıran ve hastalığa yakalandıktan sonra da kötü hastalık gidişatına neden olduğu gösterilmiş en önemli nedendir.
Başlıca kanser yapan etkenler şunlardır:
1. Sigara
2. Alkol
3. Enfeksiyonlar ( Hepatitler [Hepatit B ve hepatit C, halk arasında bilindiği üzere mikrobik sarılık], AIDS virüsü [HIV] ve insan papilloma virüsü [HPV, bu virüsten korunmak için tek eşlilik önem arzediyor], aflatoksin [küflü gıdalarda, uygunsuz saklanan baklagiller ve çerezlerde bulunuyor]).
4. Obezite (Hayvansal yağ ve kırmızı etin sık tüketimi, lif ’ten fakir gıdalarla beslenme, aşırı kalori alımı ve düşük fiziksel aktivite ).
5. Güneş.
İkinci soru: " Nasıl erken teşhis konulmasını sağlayabilirim? " yada
" Hangi kanser türleri için erken teşhis ile kanserden kurtulma olasılığım artar ? ".
Kanser hastalıkları çoğunlukla erken teşhis ile tümü ile tedavi edilebiliyor. Bu bağlamda tarama programlarının geliştirildiği kanser türleri şunlardır:
1. Meme kanseri: 20 yaşından sonra her ay kişisel göğüs kontrollerinin yapılmasını, 20-40 yaş arası 2-3 yılda bir klinik meme muayenesi, kırk yaşından sonrada yılda bir kez olmak üzere klinik göğüs kontrollerini ve mamografiyi önermektedirler. Ancak daha sonraki mamogramlarınıza referans olması için otuzlu yaşlarınızda en azından bir mamografi çektirerek saklamanız önerilir.
2. Kolon kanseri: 50 yaş ve üzerindeki kişilerde her yıl dışkıda gizli kan tetkiki, 5 yılda bir rektal muayene ve rektosigmoidoskopi, her 10 yılda bir rektal muayene ve tam kolonoskopi önerilmektedir.
3. Prostat kanseri: Makattan parmakla muayene ve prostat spesifik antijen testi (PSA kan testi) prostat kanserinde 50 yaşın üstünde önerilir.
4. Serviks kanseri (rahim ağzı): İlk cinsel birleşmeden itibaren ilk 3 yıl içinde veya en geç 21 yaşında her yıl kadın doğum muayenesi ve Pap testi önerilmektedir.
5. Cilt kanserleri: Kendi kendine muayene her ay yapılmalıdır, ciltte yeni gelişen lezyonlar bir dematoloğa danışılmalıdır.
Son yıllardaki klavuzlarda akciğer kanseri taramasında yüksek riskli kişiler;
(55-74 yaş arası, günde 2 paket ve üzeri sigara içenler, 20 yıl üzeri sigara içenler) için düşük doz spiral tomografi önerilmektedir.
Bu kanser türleri dışında diğer kanser türleri için tarama önerilmemektedir.
Ailesinde kanser öyküsü olan hastalar daha erken yaşta tarama programlarına dahil olabilirler.
Kısaca kanser hastalığı olan birinci derece yakınının kansere yakalanma yaşından 10 yıl öncesindeki yaşını baz alarak, o yaştan itibaren tarama programlarına dahil olabilirler.
Üçüncü soru " Kansere yakalanırsam iyileşme olasılığım nedir? "
Kanserin temel tedavi yöntemleri;
cerrahi,
kemoterapi,
hormonoterapi ve
radyoterapidir.
Bu tedavilerin yanısıra son yıllarda kanserli hücrelerin moleküler özelliklerini belirleyerek kişiye özgü tedavi imkanı sağlayan hedefe yönelik ajanlar, diğer bir adı ile akıllı moleküller keşfedilmiş ve bu sayede daha uzun sağkalım oranlarına ulaşılmıştır.
Her kanser türünün evresine, patolojik ve moleküler özelliklerine göre sağkalım süreleri, tedavi yöntemleri farklıdır. Bu nedenle onkolojik pratikte kişiye özgü tedavi uygulamaları öne çıkamaya başlamıştır.
Yeni tedavi yöntemleri ile birlikte artık erken evrelerde pek çok kanser türü için hastalıktan tamamen kurtulma, ileri evreli çoğu kanser türü için ise uzun sağ kalım sürelerine ulaşılmaktadır. Ancak öncelikle 1. ve 2. soruyu kendimize sorarak yaşam tarzı değişiklikleri ile kanserden korunmak yada erken teşhis şansını kaçırmamak onkolojide önemini her zaman korumaktadır.
Uzm.Dr. Tülay Kuş
Tıbbi Onkoloji Uzmanı
Adıyaman Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi